Ab dem 8. September 2023 zeigen die Staatlichen Ethnografischen Sammlungen Sachsen (SES) der Staatlichen Kunstsammlungen Dresden (SKD) die Ausstellung „Café Belarus II: Kassandra Komplex“ im Japanischen Palais. Die Präsentation des belarussischen Künstlerduos 1+1=1, bestehend aus Antanina Slabodchykava und Mikhail Gulin, ist eine Rapid Response auf die aktuelle politische Situation in Belarus. Das „Café Belarus“ entstand bereits 2021 im Kontext der Ausstellung „Sprachlosigkeit – Das laute Verstummen“ und versteht sich auch als Begegnungs- und Diskursort für Exilant*innen und Kulturschaffende aus Belarus und der ganzen Welt.

Die politisch engagierten Künstler*innen Antanina Slabodchykava und Mikhail Gulin sind seit Oktober 2022 im Rahmen des Förderprogramms der Martin Roth Initiative (MRI) als Stipendiat*innen zu Gast im Japanischen Palais. Die MRI wurde 2018 durch das Goethe Institut und das Institut für Auslandsbeziehungen (ifa) gegründet und bietet Künstler*innen, die in ihren Heimatländern aus politischen und/oder sozialen Gründen gefährdet sind, in Kooperation mit Gastorganisationen aus dem Kultur- und Kunstbereich für mindestens zwölf Monate eine Zuflucht und die Möglichkeit zur Neuorientierung.

„Café Belarus II: Kassandra Komplex“ stellt die aktuellen künstlerischen Arbeiten des Duos vor, die von der vehementen Verteidigung freier Kunstausübung erzählen und damit auch die aktuelle sozio-politische Situation in Belarus ins Zentrum rücken. Antanina Slabodchykava gestaltete 2020, noch vor den Wahlen in Belarus, jenes Piktogramm, das zum allgegenwärtiges Symbol der unabhängigen Gegner*innen von Lukaschenkos autokratischem Regime im Wahlkampf wurde: ein Herz, kombiniert mit einer Faust und einem Siegeszeichen.

Der Kassandra-Komplex – der psychologische Effekt, wenn negative Prognosen ignoriert oder abgewiesen werden – wird von den Künstler*innen im Japanischen Palais auf die politische Position von Belarus in seinem geopolitischen Umfeld und der Frage seiner internationalen Anerkennung übertragen.

Mikhail Gulin: „Seit 1994 ist das Land in Europa als die letzte Diktatur bekannt, die in einer Zeit zwischen ‚nicht mehr sowjetisch‘ und ‚noch nicht europäisch demokratisch‘ feststeckt. Tausende von politischen Gefangenen, Entführungen von Menschen, der wachsende Einfluss Russlands, aber die EU und die Nachbarländer zeigen sich in der Regel ‚sehr besorgt‘, aber nicht mehr. Das änderte sich am 24. Februar 2022.“

In ihrer Einzelausstellung in Dresden befragen Slabodchykava und Gulin die inneren Mechanismen der Beziehung zwischen Mythos und Politik, die gerade in autoritären und repressiven Systemen eine wichtige Funktion erfüllt. Welche Rolle spielt die Mythologie und wie werden sogenannte Zeichen des Schicksals im Sinne der Macht interpretiert? Und welche Bedeutung hat ein unbewusst tradierter Glaube an die Macht des Führers als Prophet bzw. Heldenfigur? Wer ist unter diesen Vorzeichen eigentlich ein Held oder eine Heldin?

Die Schau zeigt etwa 26 Werke, darunter Filme, Performances, Zeichnungen und Installationen, die nach 2020 entstanden sind, sowie neue grafische und multimediale Arbeiten, die speziell für die Ausstellung im Japanischen Palais entwickelt wurden.

---

З 8 верасня 2023 года Дзяржаўныя этнаграфічныя зборы Саксоніі, якія ўваходзяць у аб'яднанне музеяў “Дзяржаўныя мастацкія зборы Дрэздэна”, будуць дэманстраваць у Японскім палацы выставу “Кафэ Беларусь ІІ: Комплекс Касандры”. Прадстаўленне твораў мастацкай групы 1+1=1, якая складаецца з Антаніны Слабодчыкавай і Міхаіла Гуліна, — гэта аператыўная рэакцыя на цяперашнюю палітычную сітуацыю ў Беларусі. “Кафэ Беларусь” паўстала яшчэ ў 2021 годзе ў кантэксце выставы “Бязмоўе – гучнае аняменне” і бачыць сябе апроч іншага пляцоўкай, дзе сустракаюцца і абменьваюцца думкамі эмігранткі і эмігранты, дзяячкі і дзеячы культуры з Беларусі і ўсяго свету.

Антаніна Слабодчыкава і Міхаіл Гулін, творцы з актыўнай грамадзянскай пазіцыяй, з кастрычніка 2022 года працуюць у Японскім палацы ў якасці стыпендыятаў праграмы “Ініцыятыва Марціна Рота” (MRI). “Ініцыятыва Марціна Рота” была заснаваная ў 2018 годзе Інстытутам імя Гётэ і Інстытутам сувязей з замежнымі краінамі (ifa). У супрацоўніцтве з мастацкімі і культурнымі ўстановамі, гатовымі прымаць стыпендыятаў і стыпендыятак, праграма дае мастакам і мастачкам, якім на радзіме пагражае небяспека з палітычных і (ці) сацыяльных прычын, магчымасць атрымаць прытулак на перыяд ад дванаццаці месяцаў і адкрыць для сябе новыя кірункі.

“Кафэ Беларусь ІІ: Комплекс Касандры” уключае найноўшыя творы мастацкай групы 1+1=1. Яны апавядаюць пра рашучае адстойванне свабоды мастацтва, тым самым скіроўваючы ўвагу на грамадска-палітычную сітуацыю ў сённяшняй Беларусі. Яшчэ напярэдадні выбараў 2020 года Антаніна Слабодчыкава намалявала тую самую піктаграму, што зрабілася ўсюдыісным сімвалам тых, хто на прэзідэнцкіх выбарах кінуў выклік лукашэнкаўскай аўтакратыі: сэрца ў спалучэнні з кулаком і жэстам “вікторыя”.

Комплекс Касандры — псіхалагічны эфект ігнаравання або адмаўлення песімістычных прагнозаў — выступае для мастакоў на выставе ў Японскім палацы ключом да разумення палітычнай сітуацыі Беларусі ў яе геапалітычным асяроддзі і ўспрымання краіны на міжнародным узроўні.

Міхаіл Гулін: “З 1994 года мая краіна вядомая ў Еўропе як апошняя дыктатура, яна завязла ў часе: “ужо не савецкая”, але і “яшчэ не дэмакратычная еўрапейская”. Тысячы палітвязняў, выкраданне людзей, узмацненне ўплыву Расіі — а ЕС і суседнія краіны збольшага выказваюць “глыбокую заклапочанасць”, ды на тым і ўсё. 24 лютага 2022 года сітуацыя памянялася”.

Персанальная выстава Антаніны Слабодчыкавай і Міхаіла Гуліна ў Дрэздэне даследуе ўнутраныя механізмы ўзаемадачынення паміж міфам і палітыкай, вельмі важнага якраз для аўтарытарных і рэпрэсіўных сістэм. Якую ролю адыгрывае міфалогія і якім чынам так званыя знакі лёсу інтэрпрэтуюцца на карысць улад? А якое значэнне мае вера ў правадыра як прарока або героя, што несвядома перадаецца з пакалення ў пакаленне? Каго можна назваць сапраўдным героем ці гераіняй у такіх варунках?

У экспазіцыю ўвайшло каля 25 прац, сярод якіх відэа, перформансы, графіка і інсталяцыі, створаныя пасля 2020 года, а таксама новыя графічныя і мультымедыйныя творы, распрацаваныя адмыслова для выставы ў Японскім палацы.