Мар’яна Біртлер, шматгадовая ўпаўнаважаная ФРГ па архівах Штазі і актывістка руху за грамадзянскія правы ГДР, у мінулы чацвер была госцем штотыднёвага Mолебна за Беларусь у Гефсіманскай царкве ў Берліне. З дазволу спадарыні Біртлер мы публікуем тут яе гаворку пра Марыю Калеснікаву, якая ўжо больш за 1000 дзён бязвінна знаходзіцца ў зняволенні.

Бліскучае аблічча 40-гадовай мастачкі і змагара за грамадзянскія правы Марыі Калеснікавай, чые рукі складзеныя ў выглядзе сэрца, многім з нас знаёма. Яно захавалася ў нашай свядомасці летам 2020 года, калі мы штодзень сачылі за навінамі аб дэманстрацыях у Мінску. Жанчыны, апранутыя ў белае, упэўненыя і смелыя. На працягу некалькіх тыдняў яны маглі быць упэўненыя, што іх стратэгія працуе, што ўлады не асмеліцца прымяніць гвалт супраць безабаронных жанчын на вачах ва ўсяго свету, збіць іх ці арыштаваць. І гэтыя жанчыны мелі ўсе падставы выйсці на дэманстрацыі: супраць фальсіфікацыі выбараў, супраць недэмакратычнай палітычнай сістэмы. За свабоду, дэмакратыю і вяршэнства закону.

І мы ўбачылі ззянне ў вачах, якое так часта бывае ў людзей, якія пераадолелі свой страх і якія разам змагаліся за сваю свабоду, смеючыся і танцуючы, нягледзячы на ??ўсе небяспекі. Гэта ззянне надзеі і ўпэўненасці. Нам гэта знаёма і з іншых паўстанняў і дэманстрацый. Пра гэта сведчаць фатаграфіі рэвалюцыі 89-га года, фатаграфіі Майдана, а таксама фатаграфіі працоўных, якія прайшлі маршам праз Брандэнбургскую браму з горада Хенігсдорфа пад Берлінам у 1953 годзе. Гэтая фатаграфія стала іконай.

Тры жанчыны кінулі выклік Аляксандру Лукашэнку падчас перадвыбарнай кампаніі: Святлана Ціханоўская, Вераніка Цапкала і Марыя. Яны былі настолькі паспяховыя і папулярныя, што ў прэзідэнта засталося толькі адно выйсце – фальсіфікаваць выбары, каб застацца ва ўладзе.

Народ Беларусі паўстаў, спадзеючыся на свой 1989 год, з дзесяцігадовым спазненнем. Рэжым адказаў небывалай жорсткасцю і масава арыштаваў дэманстрантаў. Многія пакінулі краіну. Марыя засталася і ў пачатку верасня разам з сябрамі аб’явіла аб стварэнні новай партыі: “Разам”. Неўзабаве пасля гэтага яна знікла. Крыху пазней мы даведаліся, што яе арыштавалі і, верагодна, падвяргалі гвалту. Праз год быў вынесены прыгавор: адзінаццаць гадоў для Марыі. Дзесяць гадоў – Максіму Знаку, які праходзіў разам з ёй па справе.

З таго часу – 1000 дзён у турме. Марыя моцна захварэла, і ёй прыйшлося зрабіць тэрміновую аперацыю. Медыцынская дапамога была відавочна недастатковай і, верагодна, застаецца такой дагэтуль. Акрамя таго, яе неаднаразова змяшчалі ў ізалятар. У сярэдзіне лютага яе сям’я атрымала пакуль апошняе паведамленне ад Марыі: “Вы ўсё ў маім сэрцы”, – пісала яна, – “вельмі сумую па вас”. Мы не ведаем, як ідуць справы ў яе сёння. Мы баімся за яе, асабліва улічваючы стан яе здароўя. А які можа быць стан яе душы? Яна моцная, але нават моц мае свае межы.

Марыя Калеснікава не хацела б, каб сённяшні дзень быў прысвечаны толькі ёй. Яна б папрасіла нас узгадаць усіх тых, хто таксама ўтрымліваецца ў турмах і калоніях. Віктара Барбарыка, Сяргея Ціханоўскага, Мікалая Статкевіча, Максіма Знака, Ігара Лосіка. Ад кожнага з іх ужо доўгі час няма ніякіх вестак. І гэта толькі некаторыя з прыкладна 1.500 палітычных зняволеных.

Сёння мы думаем аб усіх іх, у тым ліку і таму, што Марыя чакае гэтага ад нас. Але мы таксама павінны сачыць за тым, каб мы самі не гублялі моц салідарнасці, і ў прыватнасці, каб сваякі зняволеных не гублялі надзею. Для гэтага мы думаем аб іх, молімся за іх і імкнемся перадаць ім нашу сілу. Асабіста мне часам дапамагае думаць пра будучыню, пра Марыю, якая аднойчы зноў будзе граць музыку і час ад часу будзе наведваць школы, каб расказаць дзецям і падлеткам пра гэтыя цяжкія гады, але найперш пра сваё імкненне да свабоды.

Я ўяўляю, што будзе напісана пра яе і яе аднадумцаў у школьных падручніках. А яе каты будуць даўно забытыя, атрымаўшы сваё справядлівае пакаранне. Гэтак жа, як тыя, хто задоўга да нас адстойваў свабоду і справядлівасць ці нават аддаў сваё жыццё за тое, каб мы маглі жыць сёння так, як мы жывем, прыклад Марыі Калеснікавай і яе аднадумцаў будзе натхняць і ўмацоўваць тых, каму давядзецца весці свае ўласныя баі, у будучых пакаленнях.